THI CA MÙA THU
Nguyễn Quý Đại
Mùa thu ở Âu
châu khí hậu mát mẽ, cây lá đổi màu từ vàng sang
đỏ tạo nên bức tranh tuyệt tác muôn màu. Ngược
lại bên Úc Châu là mùa Xuân ấm áp, trên thế giới
mỗi nơi đều có đời sống hài hòa với thiên nhiên và con người. Có lẽ không mùa nào trong năm có
nỗi buồn lãn mạn như mùa thu. Thu gắng liền
với thi ca và âm nhạc, thu đến
rồi đi để lại cho đời nhiều
kỷ niệm trong thương nhớ, mộng mơ, thi
nhân đã chọn mùa thu với một khung trời
đẹp ảm đạm qua những đề tài phong
phú như: lá thu, sớm thu, rừng thu, ý thu, hồ thu, sông
thu, tình thu, giọt lệ thu, tiếng thu…
mùa
thu Hà Nội
Đời người bé
nhỏ trong cái bao la của vũ trụ theo định luật
của tạo hóa, thi sĩ Tản Đà Nguyễn Khắc
Hiếu (1888-†1939) miên man “giấc mộng con“ và cảm thu với nỗi
ngậm ngùi, thơ thẩn, Tản Đà chịu ảnh
hưởng Nho giáo, có những lúc ông đi tìm cái đẹp
trong thầm lặng quí phái:
Trận gió thu phong
rụng lá vàng
Lá rơi hàng xóm lá bay sang
Vàng bay mấy lá năm già nữa
Hờ hững ai xui
thiếp phụ chàng
Trận gió thu phong
rụng lá hồng,
Lá bay tường bắc
lá sang đông
Hồng bay mấy lá
năm hồ hết
Thơ thẩn kià ai
vẫn đứng không
Tản Đà diễn tả tài tình từ lá vàng
bay đến vàng bay mấy lá, tạo nên mùa thu trong nỗi
buồn xa vắng, cảnh biệt ly lá rơi lác đác,
tình yêu của Tản Đà tuy nhẹ nhàng nhưng không kém
phần đậm đà tha thiết :
Lá thu rơi rụng
đầu ghềnh
Sóng thu đưa lá bao
ngành biệt ly
Có những mùa thu của xót xa cô
quạnh và có những mùa thu với rực rỡ tình
người. Lưu Trọng Lư (1912-†1991) trong thơ có nỗi
buồn riêng biệt, từ hạnh phúc đến vỡ tan,
từ thực tế đến mộng mơ. Lưu
Trọng Lưu yêu đời nhưng cũng yếm
thế chua cay! tiếng thở dài trong nỗi nghẹn ngào,
niềm đau cô đọng, như con nai vàng cô đơn
ngơ ngác giẫm lên chiếc lá thu kêu xào xạc:
Em không nghe mùa thu
Dưới trăng
mờ thổn thức ?
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng
người cô phụ ?
Em không nghe
rừng thu
Lá thu kêu xào
xạc
Con nai vàng
ngơ ngác
Đạp lên
lá vàng khô ?
Lưu trọng Lư với
cái tình say đắm, cái tình thoảng qua, cái tình thân thiết…
sẵn chứa trong người nguồn sáng tạo rạt
rào về mùa thu trong thi tập tiếng thu :
Em có bao giờ nói với anh
Những câu tình tứ thuở ngày xanh,
Khi thu rụng lá bên hè vắng
Tiếng sáo ngâm nga vẳng trước
mành
………………….
Lòng anh như nước hồ thu
lạnh
Quạnh quẽ đêm sói bóng nguyệt
tà
Ngày tháng anh mong chầm chậm lại
Hững hờ em mặc tháng ngày qua…….
(Khi thu rụng lá)
Nguyễn Khuyến (1835-†1909) là người có tâm
hồn rộng mở, giàu cảm xúc trước cuộc
sống và gắn bó với thiên nhiên, phải buồn tênh vì cảnh làng vắng vẻ, trời
xanh ngắt với gió heo mây của mùa thu tĩnh mịch như
một chuỗi ngày buồn …
Áo thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền con bé tẻo
teo
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió sẽ đưa
vèo
Từng mây lơ lửng trời xanh
ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Tự gối ôm cần lâu chẳng
được
Cá đâu đớp động
dưới chân bèo
Thu Điếu Nguyễn Khuyến
Thời tiền
chiến, Xuân Diệu (1916-†1985) nổi bật trong làng
thơ mới, ông quan niệm „là thi sĩ, nghiã là ru với
gió. Mơ theo trăng và vớ vẩn cùng mây“. Thơ
của ông không nằm trong khuôn thước cũ, mùa thu
thật buồn
bã, lãng mạn với nhiều màu
sắc tạo nên một bức tranh thu tuyệt vời diễm
lệ :
Rặng
liễu đìu hiu đứng chịu tang,
Tóc
buồn buông xuống lệ ngàn hàng;
Đây mùa thu tới- mùa thu tới
với áo
mơ phai dệt lá vàng
Hơn
một loài hoa đã rụng cành,
Trong
vườn sắc đỏ rữa màu xanh;
Đôi cánh
khô gầy xương mỏng manh.
Thỉnh
thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ
Non xa
khởi sự nhạt sương mờ..
Đã nghe
rét mướt luồn trong gió..
Đã
vắng người sang những chuyến đò
Mây vẫn
từng không, chim bay đi
Khí trời u uất hận chia li
Ít
người thiếu nữ buồn không nói,
Tựa
cửa nhìn xa nghĩ ngợi gì?
Hàn Mặc Tử
(1912-†1940) định mệnh tàn khốc
đã dẫm nát hình hài, ông đau khổ vì bệnh nan y không
thuốc thể nào chữa lành, nhưng thơ của ông như
những tiếng cười rạng rỡ và đau xót thì
thầm… Mùa thu đến với thi nhân, trong âm thầm kín đáo
mang một chút buồn man mác...
Ấp úng không ra được
nửa lời,
Tình thu bi thiết lắm thu ơi
!
Vội vàng cánh nhạn bay đi
trớt,
Hiu hắt heo may thoảng lại
rồi..
Nằm gắng đã không thành
mộng được
Nhâm tràn cho đỡ chút buồn
thôi,
Ngàn trùng bóng liễu trông xanh
ngắt,
Cảnh sắp về đông
mắt lệ rơi.
Trước 1975 thời
kỳ phát triển mạnh về sáng tác âm nhạc hay
phổ nhạc, Nhạc sĩ Phạm Duy sáng tác nhiều
nhạc phẩm giá trị, và phổ nhạc bài thơ
của thi hào Guillaume Apollinaire “Mùa
thu chết“ do thi sĩ Bùi
Giáng dịch sang Việt ngữ (hình bên cạnh góc vườn muà thu Munich)
... Ta
ngắt đi một cụm hoa thạch thảo
Em nhớ
cho: Mùa thu đã chết rồi
Ôi ngát
hương thời gian mùi thạch thảo
Em nhớ
cho rằng ta vẫn chờ em
Vẫn
chờ em, vẫn chờ em, vẫn chờ
Vẫn
chờ... đợi em.
Hơn 20
năm chiến tranh Việt Nam khốc
liệt, biến tuổi xanh của thanh niên Việt nam thành
lá mùa thu! Từ chiến trận những chiếc quan tài phủ
cờ vàng mang về nghĩa trang buồn với hàng me già
rủ lá, trong gió chiều ảm đạm, đìu hiu, và
những chiếc khăn tang của những người thiếu phụ với nước mắt mùa thu!
Nước
mắt mùa thu khóc ai trong chiều
Hàng
cây trút lá nghĩa trang đìu hiu
Từng
chiếc, từng chiếc lệ khô vàng héo
Buồn
thương từng kiếp nằm trong mộ héo tên
người đời quên
Nước
mắt mùa thu khóc than triền miên
Nước
mắt mùa thu khóc trong đêm dài
Mùa thu
chới vơi tiếng mưa buồn rơi!
............................. nhạc Phạm Duy
Trịnh Công Sơn (1939-†2001) nhạc của anh viết cho thân phận làm người trong cuộc
chiến, anh băn khoăn hỏi lòng mình "Hạt
bụi nào hóa kiếp thân tôi. Để một
mai tôi về làm cát bụi"..Bây
giờ anh đã trở về với cát bụi, nơi
đó anh sẽ không thấy chiến tranh và ngậm ngùi cho
giá trị tự do, dân chủ và nhân quyền tại Việt
Nam không được tôn trọng… Trịnh Công Sơn trong
nhạc khúc "Nhìn những mùa thu đi" với
nỗi lòng chia ly, nuối tiếc. (tôi chỉ đề cập
đến một phần nhạc trữ tình, không bình luận
về công và tội trong loại nhạc phản chiến)
"Nhìn
những mùa thu đi
Em nghe sầu lên trong nắng
Và lá
rụng ngoài song
Nghe tên mình
vào quên lãng
Nghe tháng
ngày chết trong thu vàng ..."
Tôi chưa đến Hà Nội vào mùa thu, Hà
Nội cổ xưa với 36 phố phường có nét
đẹp riêng, mùa hạ những hàng cây cổ
thụ có nhiều bóng mát, khách bộ hành thoải
mái đi dạo quanh Hồ Hoàn Kiếm qua cầu Thê
Húc vào đền Ngọc Sơn. Nhiều người có
dịp đến Hà nội vào những chiều cuối
thu sương phủ mờ mờ và se lạnh, các cô gái Hà
Thành mặc áo len quàng khăn tím đi dưới những
cơn mưa nhỏ hạt.. Mùa thu Hà Nội cũng là mùa cốm, cốm
vốn là món quê hương quen thuộc ở vùng châu
thổ sông Hồng. Cốm Hà nội thơm ngon nhất vào
giữa thu, có lẽ nhờ hạt lúa sữa hấp
thụ khí hậu của mùa thu? Hạt cốm có màu xanh gói
trong lá sen, buộc bằng sợi rơm vàng nhạt. Những
ngày thu khi nắng đã nhạt và cốm thoảng hương
thơm trong gió heo may, cùng trái bưởi vàng, quả
hồng mọng đỏ... Mùa thu Hà Nội rõ nét có mùi
của hoa sữa „Hà nội mùa thu“ của
Trịnh Công Sơn
Cây
cơm nguội vàng,
Cây bàng lá đỏ
Nằm
kề bên nhau, phố xưa nhà cổ
Mái
ngói thâm sâu
Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội
Mùa hoa
sữa về thơm từng ngọn gió
Mùa cốm xanh về, thơm bàn
tay nhỏ
Nhạc sĩ Ngô Thụy Miên làm
người viễn xứ, với hơn 3 triệu
người Việt cùng hoàn cảnh tâm trạng
hướng về Quê Hương trong những mùa thu
về với lá vàng bay! Sài Gòn ngày xưa vào thu rất
lặng lẽ, mùa thu Sài Gòn với những cơn mưa và
giọt nắng rơi nhẹ cuối hè. Mùa thu Sài Gòn
đẹp lắm với những
con đường trút lá me bay…
Em hỏi
anh mùa thu Saigòn
Nắng
còn vương vương trên hàng phố vắng
Em hỏi
anh mùa thu Saigòn
Nước
mắt bây giờ có như mưa tuôn...
Nhà thơ Phạm Chung
nhìn em lang thang trên đường Cổ Ngư thơ
mộng dưới những hàng liễu rũ xuống
Hồ Tây, Hồ Trúc Bạch
Có
phải mùa thu đã qua
Em lang
thang qua phố phường Hà Nội
Em
nhớ ai mà mưa bụi bay?....
Mặt
hồ Gươm pha sương, em soi đời u tối
Mùa cốm
hồng không đợi
Tâm trạng của
người lữ khách lưu dung trên đất khách quê
người, mà nhạc sĩ Vũ Hữu Toàn phổ
nhạc "Mùa thu của tôi"
thơ của Phạm Ngọc. Kinh thành ánh sáng Paris, có dòng sông
Seine mùa thu về dòng nước chảy như mang một
nỗi niềm tâm sự!
Paris
buồn giữa trời thu
Cơn
mưa ùa theo hối hả
Tiếng đàn cùng tiếng gió
Thở
dài thành những cơn mưa
Em là
mùa thu của tôi
Chẳng
đợi chờ sao lại
đến
Cũng
đành một lần lỗi hẹn
Sông Seine buồn quá xa
xôi...
Nhạc
sĩ Minh Kỳ cảm nhận mùa thu vương
nắng ấm quê hương, cuộc đời lưu
vong của chúng ta, khó có thể nghe được tiếng
tiêu ai thổi trong chiều thu se lạnh…
Có chiều thu vương
nắng cuối thu
tiếng tiêu ai vọng
đến thiết tha buồn
man mác niềm vương
vấn tình cố hương
mối
u hoài trầm tư khi chiều xuống
Thi sĩ Paul Verlaine,
Pháp, cũng cảm nhận được mùa thu
như những thi sĩ, nhạc sĩ “An Nam“ mùa thu của
ông qua "Chansons D'automne"
Les sanglots
longs
Des violons
De l'automne
Blessent mon
coeur
D'une
langueur monotone
Tout
suffocant
Et blême,
quand
Sonne l'heure
Je me souviens
Des jours
anciens
Et je
pleure...;
Et je m’en
vais
Au vent
mauvais
Qui m’emporte
De cà, de là
Feuille morte
Bản dịch của thi
sĩ Cao Yên Tuấn ở Houston Hoa Kỳ tựa "Khúc
hát mùa thu“ thật lả lướt và
thoát nghiã, mang âm nhạc việt ngữ tuyệt
vời
Đàn gieo
chi khúc phượng cầu
Nghe như
nức nở, như sầu miên man.
Thu về
cho lá nhuốm vàng
Lòng ta tê
tái theo ngàn lá rơi !
Chìm trong
điệp khúc đơn côi.
Chán
chường mòn mỏi nối lời xanh xao
Chuông
giờ nghe điểm, nghẹn ngào,
Tiếng xưa kỷ niệm
đưa vào tâm tri!
Lệ tràn
trên bước ta đi,
Mặc cho
gió chướng, nói chi cuộc tình!
Mang ta vào
ngõ đăng trình,
Lá rơi
đây đó ngập hình bóng xưa
Thu ơi
nhớ mấy cho vừa
Nhạc phẩm Mùa Thu Lá bay trong bộ phim Thải Vân Phi (彩雲飛) của Đài
Loan, từng chiếu ở Việt Nam năm 1973. Lệ
Thanh chuyển ngữ, nhạc sĩ Nam Lộc phổ nhạc
được nhiều người yêu thích lời và nhạc
lãng mạn, trữ tình.
Một
ngày sống bên anh sẽ muôn đời
Dẫu cho
mưa rơi đá mòn tháng năm
Lạy
trời được yêu mãi nhau người ơi!
Đừng
mang trái ngang chia lìa lứa đôi
Thế
gian ơi! sao nhiều cay đắng
Tình
vẫn đắm say, người cũng xa ta rồi
Ngồi ôm
vết thương lòng đớn đau
Nghe tình rên
xiết trong tim sầu!
Mùa thu lá bay anh
đã đi rồi!
Vỡ tan ôi
bao giấc mộng lứa đôi
Giờ
đành lìa xa thế nhân sầu đau!
Hẹn anh kiếp
sau ta nhìn thấy nhau
Mùa Thu
đưa chúng ta vào thế giới của mộng, của
mơ, của thương, của nhớ
làm rung động lòng người, như gợi một
niềm luyến tiếc xa xôi. Dù khoa học tiến bộ
nhưng con người không thể giữ mãi
được thời gian. Đời người như
những chiếc lá thu bay, xin giữ lại cái tình vạn
dặm, cái tình chưa một lần gặp gỡ vẫn
đẹp đẽ long lanh…
Thân tặng hai
người bạn Nhân và Khởi ở Camberra Úc
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire